Είμαι βέβαιος, ότι όλοι θα θέλαμε να μάθουμε, γιατί ορισμένοι άνθρωποι γίνονται παχύσαρκοι, καθώς επίσης και γιατί είναι τόσο δύσκολο να διατηρήσουμε το χαμένο βάρος μας μετά από την προσπάθεια της δίαιτας. Θεωρίες υπάρχουν πολλές, γνώμες ακόμη πιο πολλές, όπως και οι διαφωνίες μεταξύ των ερευνητών, πράγμα που μας επιβεβαιώνει ότι είμαστε ακόμη μακριά από την ολοκληρωτική και τεκμηριωμένη απάντηση.
Πριν από μερικά χρόνια, πιστεύαμε ότι ξέραμε την αιτία. «Η παχυσαρκία είναι απλά μια αρρώστια κατά την οποία ο ασθενής τρώει πολύ περισσότερο απ’ όσο πρέπει και ασκείται πολύ λιγότερο απ’ όσο πρέπει». Η αλήθεια είναι, ότι η παχυσαρκία είναι μια αρρώστια πολύ πιο σύνθετη απ’ ότι φανταζόμαστε.
Στη συνέχεια, θα προσπαθήσω να αναλύσω, όσο πιο απλά μπορώ, ορισμένες θεωρίες που οι ερευνητές έχουν αναπτύξει κατά καιρούς.
Το 1970, δύο γιατροί, ο Jules Hirgh και ο J. Knittle υποστήριζαν ότι η παχυσαρκία είναι στενά συνδεδεμένη με τον αριθμό των λιποκυττάρων που έχουμε στο σώμα μας, αλλά και το μέγεθός τους. Η θεωρία προβάλλει το γεγονός, ότι κανένας δεν μπορεί να χάσει έστω και ένα λιποκύτταρο, από τη στιγμή που αυτό θα σχηματισθεί στο σώμα μας. Όταν λοιπόν, το άτομο είναι σε δίαιτα, τα λιποκύτταρα μικραίνουν δραματικά το μέγεθός τους, αλλά δεν εξαφανίζονται. Δηλαδή, αν και τα λιποκύτταρα αυξάνουν και μειώνουν το μέγεθός τους ανάλογα με τον τρόπο που τρεφόμαστε, ο αριθμός τους δεν μειώνεται ποτέ και αυξάνεται ειδικά κατά τη διάρκεια της εφηβείας.
Ώσπου μια μελέτη του πανεπιστημίου του Berkeley στην Καλιφόρνια, έδειξε ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Γεγονός είναι, βέβαια, ότι το 30% των παχύσαρκων ενηλίκων ήταν «παχύσαρκα παιδιά».
Η ίδια έρευνα υποστηρίζει, ότι όταν κατά τη διάρκεια της δίαιτας τα λιποκύτταρα μειώνονται σε μέγεθος, τότε παράγεται μια ορμόνη που λέγεται λιποπρωτεϊνική λιπάση, η οποία προσπαθεί να επαναφέρει λίπος στο λιποκύτταρο, για να επανακτήσει το μέγεθός του και έτσι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να ξαναπάρουμε το χαμένο βάρος μας.
Μια άλλη θεωρία, που διατυπώθηκε τα τελευταία χρόνια, λέγεται Set Point Theory και υποστηρίζει ότι το κάθε σώμα έχει ένα φυσικό βάρος το οποίο προσπαθεί να διατηρήσει με κάθε τρόπο. Δηλαδή, όταν κάνετε δίαιτα και χάνετε βάρος, το σώμα προσπαθεί να σας κάνει να αισθανθείτε πείνα, έτσι ώστε να φάτε τόσο, όσο χρειάζεται για να ξανακερδίσετε το χαμένο σας βάρος. Η θεωρία αυτή στηρίχθηκε σε μια έρευνα που έγινε σε κρατούμενους στις φυλακές, που έκαναν απεργία πείνας και όταν ξανάρχισαν να τρέφονται με τον συνήθη τρόπο, ότι το βάρος τους έγινε όσο ακριβώς ήταν πριν ξεκινήσουν την απεργία πείνας. Η ίδια έρευνα προχώρησε πιο μακριά, υπερτρέφοντας τους ίδιους κρατούμενους, οι οποίοι αύξησαν, φυσικά το βάρος τους και επαναφέροντάς τους στον συνήθη τρόπο διατροφής τους ξαναγύρισαν σιγά-σιγά στο προηγούμενό τους βάρος. Η έκταση, βέβαια, της έρευνας και το στατιστικό δείγμα, ήταν τόσο μικρά, που δεν μπορούν να μας δώσουν σαφή συμπεράσματα.
Η τελευταία θεωρία που θα αναλύσουμε, ξεκίνησε από προβληματισμό στο γεγονός, ότι ορισμένοι άνθρωποι τρώνε ό,τι θέλουν και δεν παχαίνουν ούτε ένα κιλό και άλλοι, τρώγοντας πολύ λιγότερο, παχαίνουν. Η θεωρία αυτή στηρίζεται στους θερμογενετικούς μηχανισμούς του ανθρώπου, στην παραγωγή, δηλαδή, θερμότητας από τον καφέ λιπώδη ιστό, σε αντίθεση με τον άσπρο αποθηκευτικό ιστό, ο οποίος είναι ουσιαστικά μη ενεργός ιστός. Το καφέ λίπος που έχουμε στο σώμα μας, είναι ένας βιοχημικός παράγοντας, ο οποίος χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο άσπρο λίπος.
Οι ερευνητές, λοιπόν, υποθέτουν ότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τον αποθηκευτικό ιστό για παραγωγή ενέργειας «θερμότητας», επειδή έχουν λιγότερο καφέ λίπος από τους αδύνατους ανθρώπους ή ότι το καφέ λίπος των παχύσαρκων δεν είναι τόσο αποτελεσματικό όσο των αδύνατων ανθρώπων. Έτσι, προσπαθούν να δώσουν την απάντηση στη θεμελιώδη απορία πολλών από εμάς, «γιατί, χωρίς να τρώω πολύ, παχαίνω». Ρόλο ακόμα παίζουν η δράση και η αποτελεσματικότητα του ανδρενεργικού συστήματος, η ισορροπία των ορμονών και φυσικά τα γονίδια και οι μεταλλάξεις τους.
Η αλήθεια είναι, ότι θέλουμε πολλά χρόνια έρευνα ακόμη, για να υιοθετήσουμε ή να απορρίψουμε οποιαδήποτε θεωρία που σχετίζεται με την παχυσαρκία και έτσι να μπορούμε να καταστρώσουμε τα σχέδιά μας για την καταπολέμησή της. Όπως, επίσης, αλήθεια είναι, ότι μπορούμε να επιδράσουμε στις κληρονομικές μας προδιαγραφές, όσο κακές κι αν είναι αυτές, στο θέμα της αύξησης του βάρους και της παχυσαρκίας, με πραγματικά ζηλευτά αποτελέσματα. Διότι, μην ξεχνάτε, ότι η κακή βιοχημεία του σώματός μας μπορεί να είναι μεν η αφορμή για να παχύνουμε, το αίτιο, όμως, είναι ο κακός τρόπος ζωής μας (υπερφαγία, κατανάλωση ακατάλληλων φαγητών, καθιστική ζωή, στρες κ.λπ.), στον οποίο πρέπει να δώσουμε όλο το βάρος της προσπάθειάς μας για ένα όμορφο αισθητικά σώμα, όπως και για ένα υγιή οργανισμό.
Γιώργος Μουλίνος
M.Sc – PhD Φυσιολογίας
της Άσκησης & της Διατροφής
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Φυσικοθεραπευτής
M.Sc – PhD Αθλητιατρικής
