Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του πατριάρχη του ελληνικού κινηματογράφου, του κορυφαίου Έλληνα κινηματογραφικού παραγωγού και ιδρυτή της Finos Film, Φιλοποίμενος Φίνου, έγιναν σήμερα από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον δήμαρχο Αθηναίων Χ. Δούκα, στο πάρκο του σταθμού Λαρίσης. Το έργο, χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και φιλοτέχνησε ο γλύπτης Βαγγέλης Ηλίας.
Στο χαιρετισμό της, η Υπουργός Πολιτισμού, αφού παρατήρησε ότι σήμερα αποδίδεται καθυστερημένα η τιμή στον Φιλοποίμενα Φίνο, εξήρε το πάθος του για τον κινηματογράφο, καταγράφοντας τους σταθμούς της τριαντάχρονης δημιουργικής διαδρομής του η οποία συμπορεύεται με την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. «Είναι πραγματικά εξαιρετικά δύσκολο, είπε, να συνοψίσει κανείς, σε λίγες γραμμές, την πορεία του Φιλοποίμενα Φίνου. Να επανατοποθετήσει την προσφορά και την επιρροή του στις πραγματικές τους διαστάσεις, στη συγχρονία και μεταγενέστερα. Οι ταινίες του Φίνου επιδρούν καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε σήμερα την Ελλάδα του 1950, του 1960 και του 1970. Ατάκες από αυτές τις ταινίες αποτελούν, ακόμη και σήμερα, σημείο αναφοράς στις συζητήσεις όλων μας, φιλικές και επισημότερες, έχοντας παρεισδύσει ακόμη και στον δημόσιο λόγο μας. Από την άλλη, επιβάλλεται να τιμηθεί το έργο του ψύχραιμα και δίκαια, μακριά από αναπόφευκτες νοσταλγικές διαθέσεις και εξιδανικεύσεις μιας Ελλάδας που δεν υπάρχει πια, αυτής που αιχμαλώτισαν για πάντα τα καρέ των ταινιών του. Πόσοι, στα αλήθεια, άνθρωποι είχαν τόσο μεγάλη και μακρόχρονη επιρροή στην ελληνική κοινωνία, χωρίς να βρίσκονται, παρά σπανιότατα, μπροστά στα φώτα της δημοσιότητας;»
Ο Φιλοποίμην Φίνος γεννήθηκε στην Κάτω Τιθορέα Λοκρίδας το 1908. Ο πατέρας του γιατρός, εξελίχθηκε σε αιθουσάρχη, μετατρέποντας θεατρικές αίθουσες σε κινηματογραφικές. Ο νεαρός Φιλοποίμην λατρεύει τις «μηχανές» και την τεχνική του κινηματογράφου. Σπουδάζει Νομικά στην Αθήνα, πολιτικές επιστήμες στη Γερμανία, αλλά ο κινηματογράφος τον κερδίζει για πάντα.
«Το 1939, σημειώνει η Λίνα Μενδώνη γυρίζει «Το τραγούδι του χωρισμού», την πρώτη και τελευταία ταινία που σκηνοθέτησε. Η απόφασή του να είναι αυτή η τελευταία του ταινία, αποδεικνύει την ωριμότητά του. Είχε συνειδητοποιήσει νωρίς, ποιες ήταν οι κλίσεις του, η δημιουργική του δύναμη, τα χαρίσματά του. Ίσως το μεγάλο μυστικό της επιτυχίας του Φίνου να έγκειται ακριβώς σε αυτό: Αντιλήφθηκε, αυτός ο μεγάλος λάτρης του σινεμά, ότι δεν έκανε για σκηνοθέτης και αποφάσισε να υπηρετήσει τη μεγάλη του αγάπη από άλλο θέση και να αναδειχθεί -και να παραμένει μέχρι σήμερα- ο μεγαλύτερος Έλληνας παραγωγός όλων των εποχών, ένα φαινόμενο μάλλον ανεπανάληπτο».
Ο Φιλοποίμην Φίνος, μέσα σε τρεις δεκαετίες έστησε μια αυτοκρατορία. Αναδεικνύει πλήθος ηθοποιών, σκηνοθετών, σεναριογράφων, τεχνικών που θα διαγράψουν μετεωρική πορεία, έχοντας περάσει από το «σχολείο» της Φίνος Φιλμ. «Σφραγίζει, σημειώνει, η Υπουργός Πολιτισμού, όσο κανείς άλλος τη χρυσή εποχή του ελληνικού μαζικού κινηματογράφου, που ουσιαστικά γεννιέται και πεθαίνει με τον ίδιο».
Μίλησαν για τον Φίνο ο ηθοποιός Γιάννης Βογιατζής και ο διευθυντής φωτογραφίας Νίκος Καβουκίδης, που εργάστηκαν στα κινηματογραφικά στούντιο της Finos Film, και πολλοί άλλοι άνθρωποι του κινηματογράφου. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ακόμα ο Υφυπουργός Πολιτισμού Χρίστος Δήμας, ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, ο πρώην δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης με τη συνεργασία του οποίου είχε αναληφθεί η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, και εκπρόσωποι του κινηματογραφικού κόσμου.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο του χαιρετισμού της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη:
Κύριε Υφυπουργέ,
κύριε Βουλευτά
κύριε Δήμαρχε,
κύριε πρώην Δήμαρχε Αθηναίων, φίλε Κώστα Μπακογιάννη
Σήμερα είμαστε όλοι εδώ, σε αυτή την οφειλόμενη -και από καιρού πολύ καθυστερημένη- εκδήλωση τιμής στη μνήμη και το έργο του Φιλοποίμενα Φίνου, του πατριάρχη του ελληνικού κινηματογράφου. Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του εδώ, στον Σταθμό Λαρίσης, τόσο κοντά στα στούντιο και εργαστήρια της οδού Χίου 53, όπου χτυπούσε για δύο δεκαετίες, η καρδιά της Φίνος Φιλμ, είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτόν. Είμαι ευτυχής που ευοδώνεται η πρωτοβουλία που είχε αναλάβει ο σύνδεσμος προφανώς με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού με την προηγούμενη δημοτική αρχή, τον Κώστα Μπακογιάννη, και καταλήγει στη σημερινή εκδήλωση, με την παρουσία του Δημάρχου Αθηναίων Χάρη Δούκα.
Για τον Φιλοποίμενα Φίνο έχουν μιλήσει δεκάδες συνεργάτες του, φιλοτεχνώντας το πορτρέτο ενός ανθρώπου με μια εξαιρετικά γεμάτη ζωή και δράση. Έχουμε τη χαρά να είναι μαζί μας -και να πάρουν κι αυτοί τον λόγο στη και οι μαρτυρία αυτών των ανθρώπων έχει ξεχωριστή σημασία. Γιατί είναι πραγματικά εξαιρετικά δύσκολο να συνοψίσει κανείς σε λίγες γραμμές την πορεία του Φιλοποίμενα Φίνου. Να επανατοποθετήσει την προσφορά και την επιρροή του στις πραγματικές τους διαστάσεις, στη συγχρονία και μεταγενέστερα. Οι ταινίες του Φίνου επιδρούν καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε σήμερα την Ελλάδα του 1950, του 1960 και του 1970. Ατάκες από αυτές τις ταινίες αποτελούν, ακόμη και σήμερα, σημείο αναφοράς στις συζητήσεις όλων μας, φιλικές και επισημότερες, έχοντας παρεισδύσει ακόμη και στον δημόσιο λόγο μας. Από την άλλη, επιβάλλεται να τιμηθεί το έργο του ψύχραιμα και δίκαια, μακριά από αναπόφευκτες νοσταλγικές διαθέσεις και εξιδανικεύσεις μιας Ελλάδας που δεν υπάρχει πια, αυτής που αιχμαλώτισαν για πάντα τα καρέ των ταινιών του. Πόσοι, στα αλήθεια, άνθρωποι είχαν τόσο μεγάλη και μακρόχρονη επιρροή στην ελληνική κοινωνία, χωρίς να βρίσκονται, παρά σπανιότατα, μπροστά στα φώτα της δημοσιότητας;
Ο Φιλοποίμην Φίνος γεννιέται στην Κάτω Τιθορέα Λοκρίδας το 1908, γιος γιατρού που μετεξελίχθηκε σε αιθουσάρχη στην Αθήνα, ιδιοκτήτη, μεταξύ άλλων, του θρυλικού βαριετέ Αλκαζάρ, που βρισκόταν εδώ, απέναντι από τον Σταθμό Λαρίσης. Στις αίθουσες αυτές, που ο πατέρας του μετέτρεψε από θεατρικές σε προβολές ταινιών, μυείται στη μαγεία του σινεμά ο νεαρός Φιλοποίμην. Από τότε χρονολογείται η μαρτυρούμενη από όλους όσους δούλεψαν μαζί του, λατρεία του για τα μηχανήματα και την τεχνική του κινηματογράφου. Στη συνέχεια, ικανοποιεί την πατρική απαίτηση να σπουδάσει, αρχικά Νομικά στην Αθήνα, και έπειτα πολιτικές επιστήμες στη Γερμανία, αλλά ο κινηματογράφος τον κερδίζει για πάντα. Το 1939 γυρίζει Το τραγούδι του χωρισμού, την πρώτη και τελευταία ταινία που σκηνοθέτησε. Η απόφασή του να είναι αυτή η τελευταία του ταινία αποδεικνύει και την ωριμότητά του. Είχε συνειδητοποιήσει νωρίς ποιες ήταν οι κλίσεις του, η δημιουργική του δύναμη, τα χαρίσματά του. Ίσως το μεγάλο μυστικό της επιτυχίας του Φίνου να έγκειται ακριβώς σε αυτό: ότι αντιλήφθηκε, αυτός ο μεγάλος λάτρης του σινεμά, ότι δεν έκανε για σκηνοθέτης και αποφάσισε να υπηρετήσει τη μεγάλη του αγάπη από άλλο θέση και να αναδειχθεί -και να παραμένει μέχρι σήμερα- ο μεγαλύτερος Έλληνας παραγωγός όλων των εποχών, ένα φαινόμενο μάλλον ανεπανάληπτο.
Ο Φίνος το 1943, ιδρύει τη Φίνος Φιλμ. Με τους συνεργάτες του και με υποτυπώδη μέσα, διασώζουν σε φιλμ σκηνές πολύτιμες της κατοχικής Αθήνας. Οι Γερμανοί κατακτητές εκτελούν τον πατέρα του, συλλαμβάνουν τον ίδιο και καταστρέφουν τις ταινίες των Επικαίρων του. Έχει, όμως, προλάβει να κρύψει ορισμένα αρνητικά, που αποτελούν μέχρι σήμερα μοναδικά τεκμήρια της Κατοχής. Με την Απελευθέρωση, ξεκινά η απογείωση. Ο Φιλοποίμην Φίνος, μέσα σε τρεις δεκαετίες, στήνει, με τη συνεχή αρωγή και στήριξη της αγαπημένης συζύγου του Τζέλλας, μια αυτοκρατορία. Γιατί η Φίνος Φιλμ, που παρήγαγε και έστειλε στις αίθουσες 186 ταινίες, δίκαια κέρδισε τον τίτλο του ελληνικού Χόλιγουντ. Ο Φίνος αναδεικνύει ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους, τεχνικούς, που θα διαγράψουν μετεωρική πορεία, έχοντας περάσει από το «σχολείο» της Φίνος Φιλμ. Σφραγίζει όσο κανείς άλλος τη χρυσή εποχή του ελληνικού μαζικού κινηματογράφου, που ουσιαστικά γεννιέται και πεθαίνει με τον ίδιο.
Η προσωπικότητα του Φίνου δεν κατατάσσεται. Είναι μοναδική και μοναχική περίπτωση όχι μόνο στην υπεραιωνόβια διαδρομή του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά, νομίζω, και στην ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Άνθρωπος με γερό θεωρητικό υπόβαθρο, που λάτρεψε τα μηχανήματα του κινηματογράφου, που διέλυε και επανασυναρμολογούσε, με το θρυλικό του κατσαβίδι, κάθε νέα κάμερα για να καταλάβει πώς λειτουργεί. Ένας αμετανόητος ρομαντικός του σινεμά, που αρνιόταν πεισματικά να κάνει τηλεόραση, και παράλληλα ένας εξαιρετικά επιτυχημένος επιχειρηματίας, με απόλυτη γνώση της οικονομικής και εμπορικής διάστασης του κινηματογράφου, αλλά και ένστικτο στις προτιμήσεις του κοινού. Ήταν ένας μεγάλος οραματιστής, σχεδόν στα όρια του χιμαιρικού εγχειρήματος, που έστησε στα Σπάτα ένα από τα μεγαλύτερα και τελειότερα στούντιο σε όλη την Ευρώπη, ακριβώς την εποχή που άρχιζε η επέλαση της τηλεόρασης, αλλά, ταυτόχρονα, και ένας πραγματικός εργάτης του φιλμ που μπορούσε με άνεση να αναλάβει οποιονδήποτε ρόλο στην αλυσίδα της παραγωγής. Γιατί ο Φίνος, όπως βεβαιώνουν όσοι τον έζησαν, ήταν πανταχού παρών, σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Με το κατσαβίδι του πάντα ανά χείρας, έτοιμος να διορθώσει κάθε βλάβη ή να στήσει εκ του μηδενός μια ευρεσιτεχνία. Συνδύαζε τη λατρεία του σινεμά που μοιράζεται κάθε ερασιτέχνης με τις δεξιότητες, τον σχεδιασμό και την ικανότητα επιβολής ενός επαγγελματία.
Μετά τον θάνατο του Φίνου το 1977, ο ελληνικός κινηματογράφος άλλαξε, αμετάκλητα και ριζικά, σε όλα του: θεματολογία, ρυθμός και συχνότητα παραγωγών, σχέση ταινιών και κοινού. Είχε έρθει, ασφαλώς, το πλήρωμα του χρόνου για τις αλλαγές, ήταν όμως η απώλεια του Φίνου που τις επιτάχυνε και τις άφησε να εκδηλωθούν σε όλη τους τη διάσταση. Εντούτοις, με τις προδιαγραφές και τα υψηλότατα στάνταρ που έθετε και υπηρετούσε, έμελλε να επηρεάσει καίρια τον κινηματογράφο, αλλά και την τηλεόραση, που δεν ήθελε ούτε να την ακούσει, για πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του και την απόσυρση της εταιρείας του από την παραγωγή. Όμως, ήταν ο Φίνος που πήρε τον νηπιακό ελληνικό κινηματογράφο από το χέρι και, σχεδόν τραβώντας τον, εκόντα-άκοντα, τον έβαλε στην ενηλικίωση, τον άνοιξε σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, μας χάρισε και ίσως τελικά μόνο αυτό αρκεί, αισθήματα, γέλιο, συγκίνηση. Φιλοποίμην Φίνος ο πατριάρχης, ο ρομαντικός, ο αμετανόητος, που αρνήθηκε να αποταχθεί από τη μαγεία του σινεμά. Αυτή που τον συνεπήρε για πάντα από παιδάκι και αυτή που ο ίδιος με τις ταινίες του μετέδωσε σε εκατομμύρια ανθρώπους, υπηρετώντας την, πιστά και σχεδόν μυστικιστικά, ως το τέλος του, το δικό του τέλος και το τέλος της Φίνος Φιλμ.
Σας ευχαριστώ.
