Σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Μάριου Γ. Σαλμά για το ζήτημα της εκμίσθωσης των αναψυκτήριων των αρχαιολογικών χώρων, αναφέρθηκε σε πρωτολογία της η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τονίζοντας ότι για πρώτη φορά μετά το 1977 αναδιοργανώθηκε η λειτουργία του πρώην Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων, νυν Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) και με τον νόμο 4761/2020 τέθηκαν οι βάσεις για την αποτελεσματική, διαφανή και αναπτυξιακή διαχείριση των πολιτιστικών πόρων, ενώ παράλληλα δρομολογήθηκαν λύσεις σε χρόνια προβλήματα.
«Είναι γνωστό σε όλους», είπε η υπουργός, «όχι μόνο σε αυτούς που ασχολούνται με τα θέματα του υπουργείου Πολιτισμού, ότι στον τομέα της διαχείρισης των αναψυκτηρίων Αρχαιολογικών χώρων και Μουσείων επικρατούσε μια κατάσταση εξαιρετικά προβληματική. Τα περισσότερα από τα αναψυκτήρια σε απομακρυσμένες περιοχές, εκτός των κέντρων δηλαδή, ήταν κλειστά, ενώ η πλειοψηφία των υπολοίπων λειτουργούσαν χωρίς ενεργές, συμβάσεις υπό συνθήκες που προσέβαλαν την πολιτιστική αξία των χώρων, εντός των οποίων λειτουργούσαν. Υπήρχαν περιπτώσεις, και δυστυχώς όχι λίγες, που τα προσφερόμενα προϊόντα και οι υπηρεσίες, ήταν τριτοκοσμικού επιπέδου».
«Τα 66 αναψυκτήρια, το 2019, είπε η υπουργός, ήταν κλειστά. Σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, με μεγάλη επισκεψιμότητα, όπως η αρχαία Ολυμπία, οι Δελφοί, το Ακρωτήρι της Θήρας, οι βασιλικοί τάφοι στις Αιγές, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, στο παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, η Ακρόπολη της Λίνδου, ήταν κλειστά τα αναψυκτήρια, με ό,τι σημαίνει αυτό για τους επισκέπτες, ιδιαίτερα, το καλοκαίρι. Οι μισθωτές, αυτοί οι πολλοί αρνούνταν να υποχωρήσουν από τη δημόσια περιουσία που την είχαν καταλάβει, ως να ήταν προσωπική τους περιουσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι 9 αναψυκτήρια, από τα λίγα που λειτουργούσαν, δεν είχαν καταβάλει 1ευρώ και σχεδόν όλα τα άλλα είχαν καταβάλει λιγότερο από το 50% της υποχρέωσης τους. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το οφειλόμενο ποσό στον ΟΔΑΠ το 2019 ήταν 891.878 ευρώ, με ό,τι σημαίνει αυτό για το δημόσιο συμφέρον. Αυτή την κατάσταση λοιπόν, επιχειρήσαμε να αλλάξουμε».
Στη συνέχεια η υπουργός επεσήμανε ότι όταν αναφερόμαστε σε αρχαιολογικούς χώρους υψίστης αξίας και για πολιτιστικές υποδομές, δεν πρέπει το δημόσιο συμφέρον να το περιορίζουμε στα αμιγώς οικονομικά και εισπρακτικά στοιχεία. «Το δημόσιο συμφέρον στους μείζονες αρχαιολογικούς χώρους, είναι άμεσα συνυφασμένο με την ποιότητα και την αισθητική. Νομίζω ότι μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας ότι μια ομαδική τροφική δηλητηρίαση από ένα αναψυκτήριο σε αρχαιολογικό χώρο έχει πολύ μεγάλες επιπτώσεις και συνέπειες για τη χώρα, όχι μόνο για το χώρο». Το 2023, ο ΟΔΑΠ προχώρησε σε διαδικασία πλειοδοτική με περισσότερους υποψήφιους. Όλα τα αναψυκτήρια, μικρότερα και μεγαλύτερα κατανεμήθηκαν σε γεωγραφικές ομάδες, ανά την επικράτεια. Η κάθε ομάδα περιελάμβανε δημοφιλή αναψυκτήρια διαφορετικών μεγεθών, αλλά και αναψυκτήρια σε απομακρυσμένους και μικρούς αρχαιολογικούς χώρους, τα οποία όμως έπρεπε να λειτουργούν.
Επίσης, με τον διαγωνισμό προβλεπόταν, ότι σε 38 σημεία θα εγκαθίσταντο αυτόματοι πωλητές νερού.
«Ο στόχος του ΟΔΑΠ ήταν, είπε η υπουργός, στον δημόσιο διεθνή διαγωνισμό, η συμμετοχή εταιρειών που το εύρος τους να εξασφαλίζει σωστή λειτουργία και εμπρόθεσμη καταβολή μισθωμάτων. Αναφέρεστε στην ερώτησή σας, ότι υπήρχε προαπαιτούμενος τζίρος ενός εκατομμυρίου και θετικά ίδια κεφάλαια. Πράγματι, και προσβλήθηκε από τους ενδιαφερόμενους που είχαν συμμετάσχει στο διαγωνισμό. Ωστόσο, όλα τα αρμόδια δικαστήρια έκριναν ότι καλώς έγινε. Και, μάλιστα, σύμφωνα με τους όρους της διακήρυξης, ο τζίρος ήταν κατώτερος της συνολικής οικονομικής αξίας της σύμβασης για όλα τα αναψυκτήρια και για τους αυτόματους πωλητές. Το να διαθέτει ο ανάδοχος, ο όποιος ανάδοχος, την κατάλληλη χρηματοοικονομική επάρκεια, είναι αναγκαίο προκειμένου να μπορεί να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία και τη διαρκή τροφοδοσία, με φρέσκα είδη και στα αναψυκτήρια και στους αυτόματους πωλητές. Ο άλλος όρος -αναφέρεται και στην ερώτηση σας- αφορά στον έλεγχο της σχέσης ιδίων κεφαλαίων προς τις υποχρεώσεις. Αλλά αποτελεί συνήθη όρο των διαγωνισμών, όταν ο ίδιος ο ανάδοχος επιβαρύνεται με ανακαινίσεις και αναβαθμίσεις των υπαρχουσών υποδομών. Πρέπει να σας πω ότι μέχρι σήμερα ο ανάδοχος έχει καταβάλει περισσότερα από 2 εκατομμύρια προκειμένου να αναβαθμίσει αυτές τις υποδομές».
Για τον δεύτερο διαγωνισμό, η υπουργός είπε ότι βρίσκεται πράγματι σε εξέλιξη, αλλά καθυστερεί, διότι τον Φεβρουάριο ασκήθηκε αναστολή στη διαγωνιστική διαδικασία. Όταν ολοκληρωθεί- εφόσον κρίνει η Επιτροπή ότι πρέπει να ολοκληρωθεί, θα δούμε πού θα καταλήξει, καθώς οι υποψήφιοι ανάδοχοι είναι περισσότεροι του ενός.
Στην δευτερολογία της η υπουργός επεσήμανε ότι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και των προϊόντων στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, ακριβώς επειδή είναι αυτοί οι χώροι, πρέπει να είναι υψηλή. «Εάν δείτε την κατάσταση που επικρατούσε», είπε απευθυνόμενη στον ερωτώντα βουλευτή της ΝΔ, Μ. Σαλμά, «θα τολμούσα να πω, ότι σε κάποιες περιπτώσεις ήταν υγειονομική βόμβα. Ο Οργανισμός θέλει να έχει ανάδοχο, που θα καταθέτει τα μισθώματα, και δεν θα χρωστά εκατομμύρια. Πρέπει να σας πω ότι ήδη υπάρχουν καταλογισμοί 5 εκατομμυρίων για ανείσπρακτα μίσθια. Θέλουμε ανάδοχο που να μπορεί να πληρώνει, που να κρατά καθαρούς και υποδειγματικούς τους χώρους εστίασης μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, που να είναι συνεπής ακόμα και στα ενδεχόμενα παράπονα των επισκεπτών. Υπήρχαν πολλές καταγγελίες, στο παρελθόν, για τον τρόπο που απαντούσαν οι μεμονωμένοι ανάδοχοι και ήταν επιεικώς απαράδεκτος. Έβγαζε την εικόνα μιας Ελλάδας που δεν είχε καμία απολύτως σχέση με αυτή την Ελλάδα την οποία όλοι θέλουμε».
Στα πρακτικά κατατέθηκαν περιπτώσεις που έχει αποφανθεί η ΕΑΔΗΣΥ για διαγωνισμούς με ίδια κεφάλαια, όπως και μια σειρά φωτογραφιών που δείχνουν την πριν και την μετά κατάσταση των αναψυκτηρίων.
