Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέπτεται σήμερα και αύριο, Παρασκευή, στην Αλβανία και τη Σερβία, ένα ταξίδι στη διάρκεια του οποίου αναμένεται ότι θα επιδιώξει να ενισχύσει την τουρκική οικονομική και διπλωματική παρουσία στα Βαλκάνια.
Ο Ερντογάν θα βρεθεί σήμερα στην Αλβανία, όπου πρόκειται να εγκαινιάσει το μεγάλο τζαμί των Τιράνων, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, η κατασκευή του οποίου χρηματοδοτήθηκε από την Τουρκία.
Η Άγκυρα «εντάσσεται στους πέντε μεγαλύτερους ξένους επενδυτές» στην Αλβανία, με επενδύσεις ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, είχε δηλώσει φέτος το χειμώνα ο Ερντογάν υποδεχόμενος τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα. Περισσότερες από 600 τουρκικές επιχειρήσεις προσφέρουν απασχόληση σε περισσότερους από 15.000 Αλβανούς, είχε προσθέσει.
Η συνεργασία είναι επίσης στρατιωτική ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο χώρες μέλη του ΝΑΤΟ: τα Τίρανα παρέλαβαν φέτος τα πρώτα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 που αγοράσθηκαν από την Τουρκία.
Στη συνέχεια ο Ερντογάν θα βρεθεί αύριο, Παρασκευή, στη Σερβία, χώρα στην οποία η Τουρκία επέστρεψε το 2017. Εκείνη τη χρονιά, ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο τούρκος ομόλογός του είχαν σφραγίσει τη συμφιλίωση των χωρών τους.
Πέντε αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας στη Σερβία και η πολιτισμική και ιστορική εγγύτητα ανάμεσα στην Τουρκία και το Κόσοβο είχαν δυσχεράνει τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες.
«Η επίσκεψη αυτή επισκεύασε τη σχέση με τη Σερβία», αναλύει ο ερευνητής Βουκ Βουκσάνοβιτς. Έκτοτε «τα Βαλκάνια είναι ένα αληθινό success story για την τουρκική διπλωματία».
Οι σχέσεις είχαν κατά καιρούς ψυχρανθεί, όπως όταν η Άγκυρα πούλησε στο Κόσοβο μη επανδρωμένα αεροσκάφη – μια πράξη που είχε χαρακτηριστεί τότε «απαράδεκτη» από το Βελιγράδι. Όμως η προσβολή αυτή θα μπορούσε να ξεπλυθεί με μια νέα συμφωνία συνεργασίας, υπογραμμίζει ο Βουκσάνοβιτς.
«Δεν θα εκπλαγώ αν συναφθεί μια στρατιωτική συμφωνία», εξηγεί ο ερευνητής, ο οποίος βλέπει τρεις κύριους άξονες σ’ αυτή την επίσκεψη: «τη στρατιωτική συνεργασία, τη θέση των τουρκικών επιχειρήσεων και τη βούληση του Βελιγραδίου να πείσει την Άγκυρα να μειώσει την υποστήριξή της προς το Κόσοβο».
Μολονότι είναι ένας εταίρος πιο πρόσφατος από την Αλβανία, η Σερβία έχει γίνει επίσης ένα σημαντικό οικονομικό πεδίο για την Άγκυρα. Η συνολική αξία των τουρκικών επενδύσεων αυξήθηκε εκεί «από 1 σε 400 εκατομμύρια δολάρια (περίπου 365 εκατομμύρια ευρώ) στη διάρκεια των 10 τελευταίων ετών», σύμφωνα με τον πρόεδρο του Επιχειρηματικού Συμβουλίου Τουρκίας – Σερβίας, τον οποίο επικαλέσθηκε τον Ιούνιο το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της σερβικής κυβέρνησης, οι τουρκικές εξαγωγές στη Σερβία έφθασαν τα 2,131 δισεκ. δολάρια το 2022, έναντι 1,149 δισεκατομμυρίου δολαρίων το 2020 (1,95 δισεκατομμύριο ευρώ έναντι 1,05 δισεκατομμυρίου ευρώ).
Το Βελιγράδι είναι επίσης ένας μείζων ταξιδιωτικός προορισμός για τους Τούρκους, οι οποίοι ήταν το 2022 οι δεύτεροι περισσότεροι τουρίστες, ακριβώς πίσω από τους Βόσνιους και μπροστά από τους Ρώσους.
Το τζαμί, η ανέγερση του οποίου άρχισε το 2015, χαρακτηρίζεται το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, έχει τέσσερις μιναρέδες ύψους 35 μέτρων ο καθένας και η δομή του παραπέμπει στην οθωμανική αρχιτεκτονική. Γύρω από το τέμενος θα υπάρχουν εγκαταστάσεις που θα λειτουργούν ως πολιτιστικό κέντρο, βιβλιοθήκη, εκθεσιακός χώρος, αίθουσα συνεδρίων, «μουσείο συνύπαρξης» και ιεροδιδασκαλείο. Τη διαχείρισή του θα έχουν από κοινού η Μουσουλμανική Κοινότητα Αλβανίας και η Τουρκία, με επικεφαλής τον μουφτή Τιράνων Γκαζμέντ Τεκία.
Ο Τούρκος πρόεδρος αναμένεται να συναντηθεί στα Τίρανα και με τον θρησκευτικό ηγέτη της μουσουλμανικής σέκτας των Μπεκτασήδων (ή Μπεκτασί) στην Αλβανία Εντομοντ Μπραχίμαϊ, ευρύτερα γνωστό στους πιστούς ως Μπαμπά Μόντι. Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα σχεδιάζει, σύμφωνα με δημοσιεύματα, να ιδρύσει εντός της επικράτειας της Αλβανίας ένα κυρίαρχο μουσουλμανικό κράτος Μπεκτασήδων, στο πρότυπο του Βατικανού. Το σχέδιο αυτό ωστόσο προκάλεσε την αντίδραση εκπροσώπων της πολυπληθούς κοινότητας των Μπεκτασήδων στην Τουρκία.
Η ατζέντα του Ερντογάν στα Τίρανα δεν έχει ανακοινωθεί επισήμως, σύμφωνα όμως με πληροφορίες ο Τούρκος πρόεδρος αναμένεται να προεδρεύσει μαζί με τον Αλβανό πρωθυπουργό στην προγραμματισμένη διακυβερνητική διάσκεψη μεταξύ των κυβερνήσεων των δύο χωρών και να γίνει δεκτός από τον Αλβανό πρόεδρο της Δημοκρατίας Μπαϊράμ Μπέγκαϊ.
Στο Βελιγράδι, αύριο, Παρασκευή, ο Τούρκος πρόεδρος θα συμμετάσχει σε επιχειρηματικό φόρουμ μαζί με τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, προγραμματίζεται επίσης η υπογραφή διαφόρων συμφωνιών διμερούς ενδιαφέροντος.
