Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι σημειώνεται «μεγάλη πρόοδος» στον δρόμο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα σχέδια για επικείμενη συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Ωστόσο, το ερώτημα που αιωρείται είναι αν ο Πούτιν, για άλλη μια φορά, «τον παίζει στα δάχτυλα» — όπως είχε παραδεχθεί ο ίδιος ο Τραμπ σε μία σπάνια στιγμή ειλικρίνειας σχετικά με τη Ρωσία.
Η απογοήτευση του Αμερικανού προέδρου με τον Πούτιν, που έχει υπονομεύσει την επιθυμία του να καταγραφεί στην ιστορία ως ειρηνοποιός και πιθανός νομπελίστας, εξαφανίστηκε αμέσως μόλις ο απεσταλμένος του, Στιβ Γουίτκοφ, αποχώρησε από μία τρίωρη συνάντηση με τον Ρώσο ηγέτη στη Μόσχα.
Ο Τραμπ εκτίμησε ότι μια σύνοδος κορυφής μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα μπορούσε να σταματήσει τον πόλεμο, δηλώνοντας πως υπάρχει «πολύ καλή πιθανότητα ότι θα φτάσουμε στο τέλος αυτού του δρόμου». Αυτή η επιθετική αισιοδοξία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις δηλώσεις των τελευταίων εβδομάδων, στις οποίες χαρακτήριζε τις ρωσικές επιθέσεις στο Κίεβο «αηδιαστικές» και τον Πούτιν «απόλυτα τρελό».
Παρότι παραδέχθηκε ότι δεν υπήρξε «πρόοδος» από τη συνάντηση στη Μόσχα, ο Τραμπ φάνηκε υπερβολικά αισιόδοξος, ειδικά αν λάβουμε υπόψη την ένταση των πρόσφατων ρωσικών επιθέσεων με drones και πυραύλους — τις σφοδρότερες εδώ και μήνες — αλλά και την παντελή έλλειψη ενδείξεων ότι ο Πούτιν σκοπεύει να βάλει τέλος σε έναν πόλεμο που διαρκεί ήδη τρία χρόνια.
Από την πρώτη ημέρα της θητείας του, ο Τραμπ υπόσχεται «άμεση» πρόοδο και έναν τερματισμό του πολέμου σε 24 ώρες — υπόσχεση που παραμένει ανεκπλήρωτη.
Ο Πούτιν δεν έχει λόγο να σταματήσει
Ο λόγος που ο Πούτιν συνεχίζει τον πόλεμο είναι πολύ πιο βαθύς από οποιοδήποτε αντάλλαγμα μπορεί να του προσφέρει ο Τραμπ. «Στην Ουάσινγκτον υποτιμούμε πόσο βαθιά επενδεδυμένο είναι το Κρεμλίνο στον πόλεμο», τονίζει ο Ντέιβιντ Σάλβο, ειδικός στη Ρωσία. «Η επιβίωση του καθεστώτος Πούτιν εξαρτάται από το να συνεχιστεί ο πόλεμος — όχι απλώς να τελειώσει με ρωσικούς όρους, αλλά να παραταθεί. Ολόκληρη η ρωσική οικονομία βασίζεται σ’ αυτόν».
Υπάρχει λόγος για ελπίδα;
Παρότι τα δεδομένα δεν ευνοούν την αισιοδοξία, η ειρηνευτική διπλωματία απαιτεί από τους ηγέτες να ρισκάρουν. Αν ο Τραμπ κατάφερνε να ξεκινήσει μια πραγματική διαδικασία ειρήνης, θα έσωζε χιλιάδες ζωές και θα πετύχαινε ένα σημαντικό επίτευγμα για τον εαυτό του και τις ΗΠΑ.
Η προτεινόμενη σύνοδος κορυφής με τον Πούτιν θα ήταν η πρώτη απευθείας συνάντηση από την εισβολή, και ο Τραμπ σκοπεύει να την ακολουθήσει με τριμερή διάσκεψη, παρουσία και του Ζελένσκι. Ωστόσο, η Ρωσία δεν έχει επιβεβαιώσει δημοσίως κανένα από τα δύο ενδεχόμενα.
Το Κρεμλίνο συνήθως καθυστερεί τέτοιες διαδικασίες με πολυήμερες προκαταρκτικές συνομιλίες, τις οποίες χρησιμοποιεί για να κερδίσει χρόνο. Αλλά το βάρος μιας συνάντησης κορυφής θα μπορούσε να ασκήσει πίεση στον Πούτιν να κάνει τουλάχιστον μια χειρονομία. Ίσως αυτό να είναι μια προσωρινή παύση των αεροπορικών επιθέσεων σε αμάχους — παρόλο που η Μόσχα έχει αποδείξει πολλές φορές ότι δεν τηρεί τέτοιες συμφωνίες.
Πρόοδος θα μπορούσε να θεωρηθεί και η αλλαγή στρατηγικής του Τραμπ: αντί να καλοπιάνει τον Πούτιν, τον απειλεί πλέον με κυρώσεις. Η «κίνηση» στη Μόσχα ήρθε την ίδια μέρα που ο Τραμπ ανακοίνωσε βαρείς δασμούς κατά της Ινδίας, ενός από τους βασικούς εισαγωγείς ρωσικού πετρελαίου. Ο ίδιος ετοιμάζεται εντός 48 ωρών να επιβάλει και νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ως απάντηση στην άρνηση του Πούτιν να δεχτεί άμεση κατάπαυση πυρός.
Ο πρόεδρος Ζελένσκι εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία, λέγοντας: «Η Ρωσία φαίνεται πλέον πιο δεκτική σε εκεχειρία — η πίεση αποδίδει».
Γιατί ο Πούτιν δεν εμπνέει εμπιστοσύνη
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι ο Πούτιν επαναλαμβάνει την ίδια παλιά τακτική. Στους πρώτους μήνες της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ έχει δει τον Ρώσο ηγέτη να αγνοεί τις ειρηνευτικές του προσπάθειες, γελοιοποιώντας τις προσδοκίες του.
Ο ίδιος ο Τραμπ παραδέχθηκε: «Δεν ξέρω ακόμα ποιο είναι το σχέδιό του. Θα σας πω σε λίγες εβδομάδες, ίσως και νωρίτερα».
Ο κίνδυνος είναι ο Τραμπ να παρουσιάσει ως «νίκη» την ίδια τη σύνοδο, χωρίς να έχει εξασφαλίσει κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα. Ο Πούτιν, πρώην πράκτορας της KGB, γνωρίζει καλά τη σημασία της εικόνας — και πιθανόν ποντάρει στην αδυναμία του Τραμπ για εντυπωσιακές φωτογραφίες χωρίς ουσία. Άλλωστε, και οι συναντήσεις του Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ Ουν δεν απέφεραν κανένα απτό αποτέλεσμα.
Ο Πούτιν εδώ και καιρό δηλώνει πρόθυμος να συναντήσει τον Τραμπ «όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή». Μια τέτοια συνάντηση θα σηματοδοτούσε την επιστροφή ενός διεθνώς απομονωμένου ηγέτη στη μεγάλη διπλωματική σκηνή, και θα ξυπνούσε αναμνήσεις από την αμφιλεγόμενη σύνοδο στο Ελσίνκι, όταν ο Πούτιν κατάφερε να χειραγωγήσει με εντυπωσιακή επιτυχία τον Αμερικανό πρόεδρο.
Ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον εκτίμησε ότι ο Πούτιν βλέπει τη σύνοδο ως ευκαιρία. «Ξέρει ότι έχει πιέσει τον Τραμπ λίγο παραπάνω και τώρα θα προσπαθήσει να τον επαναφέρει», είπε στο CNN.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα μπορούσε να προσφέρει η Ρωσία ώστε να δικαιολογηθεί η σύνοδος. Οι ΗΠΑ έχουν στο παρελθόν προσπαθήσει να εξασφαλίσουν παύση των αεροπορικών επιθέσεων από όλες τις πλευρές — κάτι που θα επέτρεπε στους Ουκρανούς να εγκαταλείψουν τα καταφύγια. Όμως μια γενικευμένη εκεχειρία μοιάζει απίθανη, ειδικά καθώς η Ρωσία φαίνεται να κερδίζει έδαφος στην καλοκαιρινή της επίθεση. Γιατί να σταματήσει τώρα;
Μια εναλλακτική στρατηγική θα ήταν η Ρωσία να αποπροσανατολίσει τον Τραμπ με υποσχέσεις για συνομιλίες περί πυρηνικού αφοπλισμού — κάτι που θα ενίσχυε τη διεθνή εικόνα του Τραμπ — ή με εμπορικές συμφωνίες που να καλύπτουν τον οικονομικό του πραγματισμό.
Η Ουκρανία δεν θα μείνει σιωπηλή
Η φωνή του Κιέβου είναι καθοριστική. Η Ουκρανία θα αντιδράσει έντονα αν ο Τραμπ επιστρέψει σε ένα φιλορωσικό ειρηνευτικό σχέδιο, το οποίο θα διατηρεί τα κατεχόμενα εδάφη στη ρωσική κυριαρχία και θα αποκλείει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία έχει επανειλημμένα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί τον σκεπτικισμό του Τραμπ για τον πόλεμο, ενισχύοντας τις διαφορές ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους της Ουκρανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι Ευρωπαίοι ηγέτες συμμετείχαν σε τηλεδιάσκεψη με τον Τραμπ και τον Ζελένσκι την Τετάρτη — στέλνοντας σαφές μήνυμα ενότητας.
Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν συνήθιζε να λέει: «Εμπιστεύσου, αλλά επαλήθευσε». Σήμερα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι το διατυπώνει διαφορετικά και πιο ξεκάθαρα: «Το κλειδί είναι να μην ξεγελάσουν κανέναν με τις λεπτομέρειες — ούτε εμάς, ούτε τις Ηνωμένες Πολιτείες».
