Η Δευτέρα ήταν ίσως η καλύτερη ημέρα για την Ουκρανία εδώ και πολύ καιρό. Όμως, παρά την αισιοδοξία, παραμένει δύσκολο να διαφανεί ένα άμεσο τέλος στον πόλεμο που εξαπέλυσε η Ρωσία με τη βίαιη εισβολή της το 2022.
Ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο και —σε αντίθεση με την τελευταία φορά— η ατμόσφαιρα στο Οβάλ Γραφείο ήταν ήρεμη. Ο Ντόναλντ Τραμπ υποσχέθηκε πρωτοβουλίες για ειρήνη, παρουσία μιας εντυπωσιακής ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας που, παρά τις ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των ηγετών της, εμφανίστηκε ενωμένη. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιχείρησαν να πείσουν τον Αμερικανό πρόεδρο για την ανάγκη στήριξης της Ουκρανίας, τόσο πολιτικά όσο και ηθικά.
Ήταν μια ιστορική ημέρα, με συμβολισμούς που παρέπεμπαν σε μεγάλες μεταπολεμικές συνδιασκέψεις. Όμως το ερώτημα παραμένει: μπορεί να κρατήσει;
Ορατή πρόοδος, αλλά εύθραυστη βάση
Το γεγονός ότι δεν σημειώθηκαν εκρήξεις εντάσεων θεωρήθηκε από πολλούς ως πρόοδος. Ιδιαίτερα μετά την εμφανή φιλικότητα του Τραμπ προς τον Πούτιν, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησής τους στην Αλάσκα.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο Τραμπ δημοσίευσε στα κοινωνικά δίκτυα την πρόθεσή του να φιλοξενήσει τριμερή σύνοδο κορυφής με Πούτιν και Ζελένσκι, μετά από διμερή συνάντηση των δύο πρώτων. Ο Καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, ανέφερε ότι αυτή η συνάντηση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί «εντός δύο εβδομάδων». Ο Πρόεδρος της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, σχολίασε ότι «έχουμε σημειώσει περισσότερη πρόοδο τις τελευταίες δύο εβδομάδες απ’ ό,τι τα προηγούμενα τριάμισι χρόνια».
Οι αμφιβολίες δεν κρύβονται
Παρά την πρόοδο, η μέρα αποκάλυψε και βαθιές αντιφάσεις που απειλούν την ειρηνευτική προσπάθεια του Τραμπ και τη συνοχή της Δύσης — γεγονός που θα ικανοποιούσε τον Πούτιν.
Η κουβέντα για εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία έγινε πιο έντονη. Ο Τραμπ άφησε να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσφέρουν υποστήριξη μέσω του στρατού τους. Ωστόσο, παραμένει ασαφές πώς και σε ποιο βαθμό θα εφαρμοστούν αυτές οι εγγυήσεις. Η Πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, πρότεινε ένα σχήμα εγγυήσεων εμπνευσμένο από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αλλά εκτός της επίσημης δομής του.
Αν και ο Τραμπ υποστήριξε ότι ο Πούτιν είναι ανοιχτός σε τέτοια εγγύηση, πολλοί αμφισβητούν την αξιοπιστία αυτής της πρόβλεψης. Η Μόσχα εξακολουθεί να πολεμά για να εμποδίσει την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Πώς θα αποδεχθεί, λοιπόν, μια συμφωνία που θα παρέχει στην Ουκρανία έστω και υποτυπώδη “ψευδοσυμμαχική” προστασία;
Η επικίνδυνη αυταπάτη της «ανταλλαγής εδαφών»
Ένα άλλο αγκάθι είναι το ζήτημα των εδαφών. Η λέξη-κλειδί που κυκλοφορεί στους διπλωματικούς διαδρόμους είναι «ανταλλαγές εδαφών» — μια προσπάθεια χάραξης νέων συνόρων ανάμεσα σε μια επεκταμένη Ρωσία και μια αποδυναμωμένη Ουκρανία.
Σύμφωνα με πληροφορίες από αξιωματούχους, ο Πούτιν επιδιώκει να αποκτήσει εδάφη μέσω διαπραγματεύσεων τα οποία δεν κατάφερε να κατακτήσει στρατιωτικά, όπως η στρατηγικής σημασίας περιοχή του Ντονμπάς. Ανταλλαγές εδαφών θα σήμαιναν την εκχώρηση ουκρανικών εδαφών υπό ρωσική κυριαρχία, με αντάλλαγμα περιοχές μικρότερης σημασίας.
Αυτό δεν μοιάζει με συμβιβασμό — είναι παράδοση. Θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον Ζελένσκι να εξηγήσει σε γονείς Ουκρανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στον πόλεμο γιατί τα παιδιά τους πέθαναν για εδάφη που παραδίδονται στον εχθρό.
Διπλωματία ή ψευδαίσθηση;
Η μέρα στο Λευκό Οίκο ήταν γεμάτη αισιοδοξία. Αλλά η ουσία απουσίαζε. Ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζον Μπόλτον, σχολίασε:
«Όλοι είναι σε ευχάριστη διάθεση, κι αυτό είναι καλύτερο από το να μην είναι. Αλλά η έμφαση στις συναντήσεις αποκαλύπτει την έλλειψη ουσιαστικού περιεχομένου.»
Ο Τραμπ επιχειρεί να προωθήσει τις εξελίξεις ταχύτατα, με στόχο να δημιουργήσει πολιτική δυναμική που θα είναι δύσκολο να αναστραφεί. Όμως το κενό σε λεπτομέρειες, η αντίφαση στις υποσχέσεις και οι πολιτικές ισορροπίες απειλούν να καταστρέψουν την όποια πρόοδο.
Ο Μάικλ Κίματζ, ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου «Collisions: The Origins of the War in Ukraine and the New Global Instability», προειδοποίησε στο CNN:
«Αυτό που βλέπουμε είναι διπλωματία φαντασίας. Δεν μπορεί να διατηρηθεί για πολύ.»
Μπορεί να τα καταφέρει ο Τραμπ;
Ο Τραμπ ξεκίνησε τη θητεία του με σκεπτικισμό απέναντι στην Ουκρανία και απροθυμία να προσφέρει στρατιωτική βοήθεια. Πλέον, έχει επενδύσει πολιτικό κεφάλαιο και προσωπικό κύρος στην ειρηνευτική προσπάθεια.
Ωστόσο, αμφιβολίες παραμένουν για τις προθέσεις του. Σε ιδιωτική συνομιλία που καταγράφηκε σε μικρόφωνο, φέρεται να είπε στον Εμανουέλ Μακρόν ότι ο Πούτιν «θέλει να κάνει συμφωνία μαζί μου». Παράλληλα, διέκοψε τις συνομιλίες με τους Ευρωπαίους ηγέτες για να τηλεφωνήσει στον Ρώσο πρόεδρο.
Αυτές οι κινήσεις τροφοδοτούν υποψίες για την προσήλωσή του στη δυτική στρατηγική και προκαλούν νευρικότητα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ένας ισορροπιστής σε τεντωμένο σκοινί
Ο Τραμπ προσπαθεί να είναι όλα για όλους — συνομιλεί εγκάρδια με τον Πούτιν, υπόσχεται ασφάλεια στην Ουκρανία, επαινεί τους Ευρωπαίους ηγέτες. Όμως, οι υποσχέσεις του συγκρούονται μεταξύ τους. Και όσο κι αν προσπαθεί να «ζογκλάρει» τις ισορροπίες, το ερώτημα παραμένει:
Για πόσο ακόμη θα μπορεί να το κάνει;
Η απάντηση σε αυτό θα κρίνει την τύχη χιλιάδων ανθρώπων.
