Καθώς καταλαγιάζει ο απόηχος της επίσκεψης του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στη Μέση Ανατολή, τα εμπόδια στο φιλόδοξο σχέδιό του για τη Γάζα αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν. Και το μεγαλύτερο από αυτά παραμένει, για άλλη μια φορά, η Χαμάς.
Παρότι, βάσει του νέου σχεδίου, η Χαμάς θεωρείται πως δεν αποτελεί πλέον άμεση απειλή για το Ισραήλ, εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους Παλαιστίνιους – και ευρύτερα για την ειρηνευτική διαδικασία. Τις τελευταίες ημέρες, αναφορές από περιοχές της Γάζας που εξακολουθούν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο της οργάνωσης κάνουν λόγο για συλλήψεις και εκτελέσεις Παλαιστινίων που ενδέχεται να αντιτίθενται στο καθεστώς της. Για ακόμη μία φορά, αποδεικνύεται ότι οι επιδιώξεις της Χαμάς δεν σχετίζονται με τη δικαιοσύνη ή την αξιοπρέπεια των Παλαιστινίων, αλλά αποκλειστικά με τη διατήρηση της εξουσίας της.
Όσο η Χαμάς αποτελεί τη μοναδική δύναμη ασφαλείας για τον πληθυσμό της Γάζας, δεν υπάρχει καμία προοπτική ούτε για την ανοικοδόμηση της περιοχής, ούτε για μια σταθερή ειρήνη.
Ο «νέος χάρτης» της Γάζας
Το πρώτο στάδιο του σχεδίου Τραμπ χωρίζει de facto τη Γάζα στα δύο. Πάνω από τη λεγόμενη «κίτρινη γραμμή» διατηρεί τον έλεγχο η Χαμάς, ενώ οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) ελέγχουν το υπόλοιπο — πάνω από το ήμισυ του θύλακα. Το καθεστώς αυτό προβλέπεται να διατηρηθεί έως ότου μια διεθνής δύναμη ασφαλείας αντικαταστήσει τις ισραηλινές δυνάμεις.
Η διχοτόμηση αυτή σηματοδοτεί μια σημαντική υποχώρηση για τη Χαμάς, η οποία επί μήνες αρνιόταν να δεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία που δεν εξασφάλιζε τη διατήρηση του ελέγχου της. Το σχέδιο ανταποκρίνεται σε μία από τις βασικές απαιτήσεις του Ισραήλ: ότι η Χαμάς δεν θα μπορέσει ποτέ ξανά να ανασυγκροτηθεί κοντά στα σύνορά του.
Ωστόσο, το σχέδιο Τραμπ πηγαίνει παραπέρα: ακόμη και στις περιοχές όπου η Χαμάς διατηρεί παρουσία, καλείται να αφοπλιστεί πλήρως και να αποχωρήσει από κάθε θέση εξουσίας. Την Πέμπτη, ο ίδιος ο Τραμπ ξεκαθάρισε ότι αν συνεχιστεί η βία της Χαμάς κατά αμάχων, «δεν θα έχουμε άλλη επιλογή παρά να επέμβουμε και να την εξαλείψουμε».
Μια εδραιωμένη εξουσία
Το πρόβλημα όμως είναι βαθύτερο. Η Χαμάς δεν είναι απλώς μια τρομοκρατική οργάνωση. Είναι το καθεστώς της Γάζας εδώ και δύο δεκαετίες, έχοντας εξαλείψει κάθε πολιτική αντίσταση — ιδιαίτερα από τη Φατάχ — με βασανιστήρια, εκτελέσεις και τρομοκρατία.
Το 2006 η Χαμάς συμμετείχε σε εκλογές στη Γάζα με τη στήριξη τότε της κυβέρνησης Μπους. Όμως, δεν της ζητήθηκε ποτέ να αφοπλιστεί. Το αποτέλεσμα ήταν η βίαιη κατάληψη της εξουσίας το 2007 και η έναρξη μιας αυταρχικής διακυβέρνησης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Τα επόμενα χρόνια η Χαμάς χρησιμοποίησε διεθνή βοήθεια για να κατασκευάσει ένα εκτεταμένο υπόγειο δίκτυο σηράγγων, αντί για νοσοκομεία, σχολεία ή υποδομές. Το σχέδιό της ήταν πάντα η επόμενη σύγκρουση με το Ισραήλ – η οποία εκδηλώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2023, με τη δολοφονία περισσότερων από 1.000 Ισραηλινών και την απαγωγή 250 ομήρων.
Οι διαπραγματεύσεις και η κατάρρευση της εκεχειρίας
Κατά τη διάρκεια της κρίσης των ομήρων, οι ΗΠΑ και σύμμαχες χώρες διαπραγματεύτηκαν με τη Χαμάς, με στόχο την επίτευξη τριών σταδίων ειρήνης:
- 1ο στάδιο: Μερική αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων και εξάμηνη εκεχειρία, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση ομήρων (γυναικών, ηλικιωμένων και τραυματιών).
- 2ο στάδιο: Διαπραγμάτευση όρων για πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ και απελευθέρωση όλων των υπολοίπων ομήρων.
- 3ο στάδιο: Ανταλλαγή σορών και έναρξη πολυετούς προγράμματος ανοικοδόμησης της Γάζας, με διεθνή στήριξη.
Αν και το πρώτο στάδιο εφαρμόστηκε μερικώς, η Χαμάς κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας επανεμφανίστηκε σε στρατιωτική παράταξη και πραγματοποίησε προπαγανδιστικές παρελάσεις, ακόμα και με τα φέρετρα Ισραηλινών παιδιών. Η πράξη αυτή οδήγησε στην επανέναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων από το Ισραήλ, οδηγώντας σε μία από τις πιο σφοδρές περιόδους της σύγκρουσης.
Το νέο σχέδιο Τραμπ και οι προκλήσεις εφαρμογής
Το νέο σχέδιο, που υιοθετήθηκε μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Τραμπ, προβλέπει:
- Μόνιμη παρουσία του Ισραήλ σε μεγάλο μέρος της Γάζας
- Διεθνή δύναμη ασφαλείας που θα αντικαταστήσει τις ισραηλινές δυνάμεις
- Διακοπή της εξουσίας της Χαμάς, με σταδιακή μετάβαση σε νέα πολιτική δομή
Η πρόοδος αυτή κατέστη δυνατή λόγω σειράς εξελίξεων: η εξόντωση της ηγεσίας της Χαμάς, η ήττα της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η εξασθένιση της ιρανικής επιρροής και η ενίσχυση των περιφερειακών φωνών που απαιτούν τον τερματισμό της κυριαρχίας της Χαμάς.
Το «μάθημα» του ISIS
Η εφαρμογή του σχεδίου στη Γάζα προϋποθέτει τη δημιουργία ασφαλών ζωνών και την απομάκρυνση αμάχων από τις περιοχές που ελέγχει η Χαμάς — ένα μοντέλο που εφαρμόστηκε με επιτυχία κατά τη διεθνή εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στο Ιράκ και τη Συρία. Το έργο αυτό είναι δύσκολο, χρονοβόρο και απαιτεί τεράστιο διεθνή συντονισμό — αλλά έχει αποδειχθεί εφικτό.
Ήδη οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μικρό αριθμό στρατιωτών στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο για την υποστήριξη του σχεδίου, χωρίς όμως να προβλέπεται αμερικανική εμπλοκή εντός της Γάζας.
Το μέλλον της Γάζας —και η πιθανότητα ειρήνης— θα κριθεί από το αν αυτή η νέα δύναμη ασφαλείας μπορέσει να αντικαταστήσει την εξουσία της Χαμάς. Όσο αυτή διατηρεί τον έλεγχο του πληθυσμού, δεν υπάρχει καμία ρεαλιστική προοπτική ειρήνης ή ανοικοδόμησης. Το σχέδιο Τραμπ θέτει τη βάση. Τώρα ξεκινά η σκληρή δουλειά για να γίνει πράξη.
Πηγή: CNN
Επιμέλεια: Νίκος Μαχαίρας
