Πέρα από τον δηλωμένο στόχο του Ισραήλ να εξουδετερώσει αυτό που θεωρεί υπαρξιακή απειλή από τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν με τις επιθέσεις της Παρασκευής, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου φαίνεται να επιδιώκει κάτι ευρύτερο: την αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Στο πλαίσιο αυτού του σεναρίου, το Ισραήλ μπορεί να ελπίζει ότι οι πρωτοφανείς επιθέσεις θα πυροδοτήσουν μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή και ανατροπή του Ισλαμικού Καθεστώτος. Ο Νετανιάχου δήλωσε το βράδυ της Παρασκευής ότι «ήρθε η ώρα για τον ιρανικό λαό να ενωθεί γύρω από τη σημαία του και την ιστορική του κληρονομιά, υπερασπιζόμενος την ελευθερία του από το κακό και καταπιεστικό καθεστώς».
Πολλοί Ιρανοί είναι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας, την έλλειψη ελευθερίας του λόγου, τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων. Η ισραηλινή επίθεση αποτελεί άμεση απειλή για την ηγεσία του Ιράν, καθώς οι επιθέσεις έχουν οδηγήσει στο θάνατο τον διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC), τον αρχηγό του γενικού επιτελείου και πολλούς άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του IRGC, ενώ οι ισραηλινές επιθέσεις συνεχίζονται.
Η Τεχεράνη αντέτεινε με πυραυλικές επιθέσεις το απόγευμα, με την Επαναστατική Φρουρά να αναφέρει ότι χτύπησε «δεκάδες στόχους, στρατιωτικά κέντρα και αεροπορικές βάσεις». Η κατάσταση κλιμακώθηκε ραγδαία και μετά τις ιρανικές αντεπιθέσεις, ο Νετανιάχου προειδοποίησε ότι «περισσότερα είναι καθ’ οδόν». Δεν αποκλείεται να στοχοποιηθούν και άλλοι Ιρανοί ηγέτες.
Το Ισραήλ υπολογίζει ότι οι επιθέσεις και οι θάνατοι ενδέχεται να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς και να ανοίξουν το δρόμο για μια λαϊκή εξέγερση. Τουλάχιστον αυτό ελπίζει ο Νετανιάχου. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική ενέχει μεγάλους κινδύνους. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι μια τέτοια αλυσιδωτή αντίδραση θα ξεκινήσει και, ακόμη και αν ξεκινήσει, δεν είναι σαφές που μπορεί να οδηγήσει.
Οι πιο ισχυροί άνθρωποι στο Ιράν είναι εκείνοι που ελέγχουν τις ένοπλες δυνάμεις και την οικονομία, και οι περισσότεροι από αυτούς ανήκουν στους σκληροπυρηνικούς του IRGC και άλλες μη εκλεγμένες αρχές. Δεν χρειάζονται πραξικόπημα, καθώς ήδη κατέχουν την εξουσία και θα μπορούσαν να οδηγήσουν το Ιράν σε πιο συγκρουσιακή κατεύθυνση.
Ένα άλλο πιθανό σενάριο είναι η κατάρρευση του καθεστώτος και η πτώση του Ιράν σε χάος. Με πληθυσμό περίπου 90 εκατομμυρίων ανθρώπων, οι εξελίξεις στη χώρα θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Ο επιθυμητός στόχος του Ισραήλ φαίνεται να είναι μια εξέγερση που θα οδηγήσει στην εξουσία μια φιλική δύναμη, όμως το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός ο εναλλακτικός ηγέτης. Οι αντιπολιτευόμενες δυνάμεις του Ιράν είναι έντονα κατακερματισμένες τα τελευταία χρόνια και δεν υπάρχουν σαφείς επιλογές για το ποιος θα αναλάβει μετά την ανατροπή του καθεστώτος.
Μετά από τις αναταραχές του 2022, γνωστές ως κίνημα «Γυναίκα-Ζωή-Ελευθερία», κάποιες αντιπολιτευόμενες ομάδες προσπάθησαν να σχηματίσουν έναν συνασπισμό εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Ωστόσο, η έλλειψη συμφωνίας για το ποιος θα ηγηθεί της συμμαχίας και για το μέλλον του καθεστώτος μετά την πτώση του, οδήγησε σε γρήγορη αποτυχία του εγχειρήματος.
Μερικοί ηγέτες του Ιράν, όπως ο πρώην πρίγκιπας Ρεζά Παχλαβί, γιος του ανατραπέντος Σάχη του Ιράν, έχουν αποκτήσει δημοτικότητα μεταξύ κάποιων Ιρανών και έχουν προσπαθήσει να ασκήσουν πίεση στους ξένους για να υποστηρίξουν τον αγώνα τους. Παρά τις επισκέψεις του στο Ισραήλ, δεν είναι σαφές αν αυτή η δημοτικότητα θα μπορούσε να μετατραπεί σε δύναμη για την ανατροπή του καθεστώτος.
Επιπλέον, υπάρχει η εξόριστη αντιπολιτευόμενη ομάδα Μουτζαχεντίν-ε Χαλκ (MEK), η οποία τάσσεται υπέρ της ανατροπής του Ιράν, αλλά αντιτίθεται στην επιστροφή στη μοναρχία. Η ομάδα αυτή έχει στενούς δεσμούς με τις ΗΠΑ και υποστηρικτές στο στρατόπεδο του Ντόναλντ Τραμπ, αν και η επιρροή τους έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Μπορεί να είναι ακόμα νωρίς για να αξιολογήσουμε τις πλήρεις συνέπειες των επιθέσεων της Παρασκευής, αλλά κατά τις ανταλλαγές πυρών του Ιράν με το Ισραήλ πέρυσι, δεν υπήρξαν ισχυρές ενδείξεις ότι οι Ιρανοί θεώρησαν αυτές τις καταστάσεις ως ευκαιρία για ανατροπή του καθεστώτος.
Πρέπει, επίσης, να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο τελικός στόχος του Ιράν. Παρά τις επιθέσεις σε στρατηγικούς στόχους του Ισραήλ, το Ιράν φαίνεται να μην έχει πολλές καλές επιλογές. Η πιο ασφαλής λύση θα ήταν να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, προσπαθώντας να αποκλιμακώσει την κατάσταση. Ωστόσο, η επιστροφή στις διαπραγματεύσεις, όπως απαιτεί ο Τραμπ, αποτελεί δύσκολη επιλογή για τους ηγέτες του Ιράν, καθώς θα σήμαινε αποδοχή ήττας.
Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι να συνεχίσουν οι ιρανικές αντεπιθέσεις εναντίον του Ισραήλ, κάτι που φαίνεται να προτιμούν. Ωστόσο, και αυτή η επιλογή ενδέχεται να φέρει περαιτέρω πλήγματα από το Ισραήλ.
