Η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και η αναβάθμιση των κτιριακών υποδομών που στεγάζουν τις διπλωματικές και προξενικές ελληνικές αρχές, επιδιώκεται μέσα από τις ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου «Παρεμβάσεις στην οργάνωση και τη λειτουργία του υπουργείου Εξωτερικών», όπως ανέφερε η συμπολίτευση, στη συζήτηση που άρχισε στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων και Εθνικής Άμυνας της Βουλής.
Η αντιπολίτευση ωστόσο εκτιμά ότι οι νομοθετικές παρεμβάσεις δεν υπηρετούν την ανάγκη θεσμικού εκσυγχρονισμού που απαιτεί η διάρθρωση και λειτουργία του υπουργείου Εξωτερικών και εκφράζουν και επιφυλάξεις για επιμέρους διατάξεις, ιδίως εκείνες που αναφέρονται στην υπηρεσιακή κατάσταση και εξέλιξη των διπλωματικών υπαλλήλων.
Τις θέσεις επί των προωθούμενων αλλαγών στον Οργανισμό και τη λειτουργία του υπουργείου Εξωτερικών θα διατυπώσουν την προσεχή Δευτέρα φορείς, την τοποθέτηση των οποίων περιμένει η αντιπολίτευση για να τοποθετηθεί επί της αρχής του νομοσχεδίου. Εξαίρεση το ΚΚΕ, που εκ προοιμίου δήλωσε ότι θα καταψηφίσει το νομοσχέδιο επί της αρχής. Αν σε κάτι συμφωνούν πάντως συμπολίτευση και τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης, είναι πως ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εξωτερικών πρέπει να αυξηθεί.
Ο εισηγητής της Νέας Δημοκρατίας Ελευθέριος Κτιστάκης, είπε ότι με το νομοσχέδιο επικαιροποιείται ο ισχύων Οργανισμός του υπουργείου Εξωτερικών, με σκοπό την αντιμετώπιση δυσλειτουργιών που έχουν διαπιστωθεί. «Με στοχευμένες τροποποιήσεις, ρυθμίζονται θέματα σχετικά με την οργάνωση και λειτουργία του υπουργείου και ιδίως σχετικά με την Ελληνική Διπλωματική Ακαδημία, την υπηρεσιακή κατάσταση των υπαλλήλων του υπουργείου και τα κτίρια που στεγάζουν τις διπλωματικές και προξενικές αρχές της Ελλάδας. Απώτερος σκοπός όλων αυτών είναι να διασφαλιστούν η αποτελεσματικότερη άσκηση των αρμοδιοτήτων, τόσο της Κεντρικής Υπηρεσίας όσο και των αρχών της Εξωτερικής Υπηρεσίας, καθώς και ο εκσυγχρονισμός, σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές», είπε ο κ. Κτιστάκης.
Σε σχέση με την Ελληνική Διπλωματική Ακαδημία, ο εισηγητής της Νέας Δημοκρατίας, επισήμανε ότι με το νομοσχέδιο επεκτείνεται η συνεργασία της και με άλλους εθνικούς και διεθνείς, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, για την εκπαίδευση των υποψηφίων ακολούθων πρεσβείας. Μέχρι σήμερα, προβλέπεται συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.
Αναφορικά με τη διοικητική οργάνωση του υπουργείου Εξωτερικών και την υπηρεσιακή κατάσταση των υπαλλήλων, ο κ. Κτιστάκης επισήμανε ότι ρυθμίζονται θέματα για το μητρώο των υπαλλήλων, το πλαίσιο αξιολόγησής τους και την τήρηση πινάκων, κατά σειρά αρχαιότητας (επετηρίδες), για πρώτη φορά. Προβλέπεται επίσης η κατάργηση των μετατάξεων προς το υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και η διενέργεια γραπτής δοκιμασίας, για τις εσωτερικές μετατάξεις, σε ρητά οριζόμενους κλάδους. Ως προς το πλαίσιο προαγωγών υπαλλήλων του διπλωματικού κλάδου, και λοιπών κλάδων υπαλλήλων που αναφέρονται στο σχέδιο νόμου, ο βουλευτής επισήμανε ότι μειώνεται κατά περίπτωση ο χρόνος της απαιτούμενης υπηρεσίας στον κατεχόμενο βαθμό, για την προαγωγή στον επόμενο, και προβλέπεται η σύμφωνη, αντί της απλής γνώμης, του υπηρεσιακού συμβουλίου στις προαγωγές των υπαλλήλων διαφόρων κλάδων. Είπε επίσης ότι με το νομοσχέδιο επέρχονται αλλαγές στον κλάδο Διοικητικού Προξενικού, με σκοπό την ενίσχυσή του με νέο εξειδικευμένο προσωπικό, που θα προέλθει από γραπτό διαγωνισμό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του υπουργείου.
Για τις παρεμβάσεις που αφορούν στα κτίρια που στεγάζουν τις ελληνικές διπλωματικές και προξενικές αρχές, ο εισηγητής της ΝΔ είπε πως με το νομοσχέδιο ορίζεται ότι ποσοστό ύψους 10% επί των αδιάθετων καθαρών εισπράξεων των προξενικών τελών και δικαιωμάτων εγγράφεται στον προϋπολογισμό του υπουργείου Εξωτερικών προκειμένου να καλυφθούν, αποκλειστικά, δαπάνες για τη συντήρηση και επισκευή κτιρίων, κυριότητας του ελληνικού Δημοσίου, τα οποία στεγάζουν τις διπλωματικές και προξενικές αρχές της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων που λειτουργούν ως πρεσβευτικές ή προξενικές κατοικίες. Η διοίκηση και διαχείριση των ακινήτων αυτών που είναι κυριότητας του ελληνικού Δημοσίου, περιέρχονται χωρίς αντάλλαγμα στο υπουργείο Εξωτερικών. Τα έσοδα από τη διοίκηση και διαχείρισή τους διατίθενται στο υπουργείο Εξωτερικών προκειμένου να τα διαχειριστεί αποκλειστικά για την κάλυψη των στεγαστικών του αναγκών στην αλλοδαπή, συμπεριλαμβανομένης της οικοδόμησης, συντήρησης, επισκευής ή ενεργειακής αναβάθμισης υφιστάμενων ακινήτων, καθώς και αγοράς ή μίσθωσης νέων.
H αντιπολίτευση
O εισηγητής του ΠΑΣΟΚ Δημήτρης Μάντζος σχολίασε ότι στην πορεία της συζήτησης του σχεδίου νόμου θα φανεί αν η συγκεκριμένη νομοθετική παρέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε πρόοδο τον αναγκαίο θεσμικό εκσυγχρονισμό του υπουργείου, σε επίπεδο διάρθρωσης και λειτουργίας του, αλλά «οι πρώτοι οιωνοί δεν καταμαρτυρούν κάτι ανάλογο». Ο κ. Μάντζος είπε ότι το ΠΑΣΟΚ θα επιφυλαχθεί μέχρι να ακούσει πώς θα τοποθετηθούν οι φορείς που καλούνται στην επιτροπή την προσεχή Δευτέρα. Υπενθύμισε πάντως, πως το 2021, όταν η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου, είχε υποβάλει, προς ψήφιση, το σχέδιο Οργανισμού του υπουργείου Εξωτερικών, το ΠΑΣΟΚ είχε διατυπώσει σοβαρές επιφυλάξεις και ενστάσεις και είχε καταψηφίσει, επί της αρχής, αλλά είχε ψηφίσει σειρά διατάξεων που έκρινε πως ήταν αναγκαίες. «Είχαμε διαγνώσει, ήδη από τότε, την υποβάθμιση των ευρωπαϊκών υποθέσεων, ως αντικείμενο, στο υπουργείο Εξωτερικών, με την κατάργηση της Γενικής Γραμματείας και πάγια υπήρξε η δική μας ανησυχία, και νομίζω όχι μόνο δική μας, για την υποχρηματοδότηση του υπουργείου Εξωτερικών, η οποία δυστυχώς συνεχίζεται», είπε ο εισηγητής του ΠΑΣΟΚ και παρατήρησε πως το υπουργείο Εξωτερικών κάνει με το νομοσχέδιο κάποιες σημειακές παρεμβάσεις στον ισχύοντα Οργανισμό, εξακολουθεί και δεν έχει ένα αυτοτελές υπουργικό χαρτοφυλάκιο ευρωπαϊκών υποθέσεων, ενώ όλοι αναφέρονται στην ανάγκη ενίσχυσης της κοινής εξωτερικής πολιτικής, της πολιτικής ασφάλειας της ΕΕ, ιδίως μετά τις παγκόσμιες εξελίξεις. Ο Δημήτρης Μάντζος σχολίασε επίσης ότι ίσως η πολιτική ηγεσία να έπρεπε να ακούσει περισσότερο τα αιτήματα και τις παρατηρήσεις των υπηρεσιακών παραγόντων, ιδίως των διπλωματικών υπαλλήλων που έχουν να κάνουν με την υπηρεσιακή εξέλιξη και τον ρόλο τους μέσα στη διπλωματία. Στο κλίμα αυτό ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ σημείωσε με νόημα ότι «δεν πρέπει να καταλείπονται αμφιβολίες ότι η εξωτερική μας πολιτική εμπεριέχει και ασκείται με τους διπλωματικούς μας υπαλλήλους και όχι ερήμην του διπλωματικού κλάδου που εγγυάται τη συνέχεια των εθνικών μας θέσεων». Παράλληλα τοποθέτησε στην αιχμή της συζήτησης που θα ακολουθήσει τις επόμενες ημέρες, αν η Ελλάδα έχει τα μέσα και το σχέδιο για να πετύχει τον αναβαθμισμένο ρόλο που απαιτείται, με δεδομένη και την διεθνή κατάσταση, αν έχει επαρκή και κατάλληλη στελέχωση και αν έχει τους αναγκαίους πόρους και μέσα. Ιδίως για τις παρεμβάσεις που προωθούνται στην εξέλιξη των διπλωματικών υπαλλήλων, ο κ. Μάντζος είπε ότι η «περιβόητη απόλυτη εκλογή», η «αόριστη έννοια της καταφανούς υπεροχής», στις κρίσεις και τις προαγωγές, «η έλλειψη της διαφοροποίησης στις δυσμενείς τοποθετήσεις σε χώρες ειδικών συνθηκών», είναι διατάξεις που «εμφανίζονται αρνητικές και επηρεάζουν την επαγγελματική υπόσταση του διπλωματικού υπαλλήλου».
Η ειδική αγορήτρια του ΣΥΡΙΖΑ Ρένα Δούρου, είπε ότι απαιτούνται παρεμβάσεις στην οργάνωση και λειτουργία του υπουργείου Εξωτερικών, ειδικά μάλιστα στη σημερινή συγκυρία, που «τρέχουν εξελίξεις, ακόμα πιο κοντά στη γειτονιά μας». Όμως για την ενίσχυση της ελληνικής διπλωματίας απαιτούνται, όπως τόνισε, τολμηρές τομές, τομές που θα προσφέρουν στις διπλωματικές αρχές της πατρίδας τα κατάλληλα εργαλεία και τις δυνατότητες για εξωστρεφείς δράσεις. «Το παρόν σχέδιο νόμου δεν υπηρετεί την κατεύθυνση αυτή, στο βαθμό που επιβάλλουν οι διεθνείς συνθήκες. Υπάρχει δε το ενδεχόμενο, από ορισμένες επιλογές, αντί να λυθούν να επιδεινωθούν προβλήματα που υπάρχουν και να επιδεινωθεί και η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση», είπε η ειδική αγορήτρια του ΣΥΡΙΖΑ και παρατήρησε ότι «θα μπορούσε κανείς να μιλήσει και για υποκρισία των λειτουργών του υπουργείου, αν κανείς συνδέσει το νομοσχέδιο με τον προϋπολογισμό του υπουργείου Εξωτερικών που πόρρω απέχει από να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του υπουργείου και διεθνές περιβάλλον». Όπως ο Δημήτρης Μάντζος, και η κ. Δούρου έκανε λόγο για μια σειρά «προβληματικών άρθρων» και επισήμανε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ περιμένει απαντήσεις για ζητήματα όπως οι προαγωγές «κατ΄ απόλυτη εκλογή». Ο ΣΥΡΙΖΑ, είπε η βουλευτής, την εισαγωγή της «απόλυτης εκλογής», την διαβάζει ως εκλογή χωρίς κριτήρια και ως βαθύτατη προσβολή στη διαφάνεια και στη χρηστή διοίκηση. «Νομίζουμε ότι ενώ έχουμε σοβαρά ζητήματα ανοιχτά μπροστά μας, δεν θα τα χειρίζονται πλέον υπηρεσιακώς επαρκείς υπάλληλοι αλλά μπορεί και οι εκλεκτοί…. Αυτό είναι ξεκάθαρη αντιδημοκρατική οπισθοδρόμηση που ανοίγει δρόμους σε λογικές του ρουσφετιού ή του βύσματος. Για να γίνει κάποιος πρέσβης, δεν θα κρίνεται από τις επαγγελματικές του δυνατότητες αλλά από την σύνδεσή του, άλλως υποταγή του, σε συγκεκριμένες κυβερνητικές επιλογές». Η βουλευτής έθεσε θέμα και για την νομοθετική παρέμβαση (άρθρο 47) που αφορά στη δυνατότητα παραμονής στην υπηρεσία, μετά τη συνταξιοδότηση. «Ο εκάστοτε υπουργός θα αποφασίζει χωρίς κανένα ουσιαστικό κριτήριο ποιος διπλωμάτης θα είναι ενεργός ή δεν θα είναι μετά τα 65 έτη της ηλικίας του, δηλαδή θα ορίζει ο υπουργός τους εκλεκτούς σε κομβικές θέσεις», είπε η ειδική αγορήτρια του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ειδικός αγορητής του ΚΚΕ Ιωάννης Δελής, ανέφερε ότι το υπουργείο Εξωτερικών σχεδιάζει, υλοποιεί και υπηρετεί την πολιτική που έχει ως βάση τη γεωστρατηγική αναβάθμιση της ελληνικής αστικής τάξης και τα συμφέροντα και επιδιώξεις των μεγάλων οικονομικών ομίλων. «Αυτήν την πολιτική στηρίζει πολύμορφα το υπουργείο Εξωτερικών και την υπηρετεί τόσο μέσα από το κανάλι των διμερών σχέσεων όσο και μέσα από τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και τις διάφορες ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και ενώσεις», είπε ο βουλευτής του ΚΚΕ. Ο κ. Δελής είπε ότι με το νομοσχέδιο, η διπλωματική εκπαίδευση υποτάσσεται ακόμα περισσότερο στην κυβερνητική εξωτερική πολιτική, ότι ο διευθυντής της Ακαδημίας διορίζεται από τον υπουργό και αφαιρούνται σημαντικές αρμοδιότητες από το εκπαιδευτικό συμβούλιο. Σε σχέση με τις παρεμβάσεις για την υπηρεσιακή κατάσταση των υπαλλήλων, ο ειδικός αγορητής του ΚΚΕ είπε ότι καταργείται η δυνατότητα προσφυγής υπαλλήλων για το αποτέλεσμα της αξιολόγησής τους, που αποτελεί μηχανισμό χειραγώγησης των υπαλλήλων. Όπως εξάλλου ανέφερε, με τις νομοθετικές παρεμβάσεις «επιβαρύνεται» το πειθαρχικό δίκαιο που αφορά τους υπαλλήλους του υπουργείου Εξωτερικών και ενισχύεται ο υποκειμενισμός στις προαγωγές. Ο Ιωάννης Δελής επεφύλασσε ιδιαίτερη αναφορά στο άρθρο του νομοσχεδίου που προβλέπει αύξηση οργανικών θέσεων του κλάδου Διοικητικού Προξενικού και σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση είναι αναγκαία εξαιτίας της υποστελέχωσης των έμμισθων προξενικών αρχών. «Εκτιμούμε ότι η παρέμβαση αυτή δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της υποστελέχωσης», είπε ο ειδικός αγορητής του ΚΚΕ και ενημέρωσε την επιτροπή ότι το κόμμα του θα καταψηφίσει το νομοσχέδιο, όπως είχε καταψηφίσει και τον νόμο του 2021 για τον οργανισμό του υπουργείου Εξωτερικών, για τους ίδιους ακριβώς λόγους.
Η ειδική αγορήτρια της Νέας Αριστεράς Σία Αναγνωστοπούλου, ανέφερε ότι υπάρχει μείωση του προϋπολογισμού του υπουργείου Εξωτερικών, ιδίως στο σκέλος των δαπανών που αφορούν σε υποδομές. «Το ξέρετε και εσείς και εγώ ότι πολλά από τα κτίρια του υπουργείου Εξωτερικών και των διπλωματικών αποστολών στο εξωτερικό, χρειάζονται επειγόντως αναβάθμιση», είπε η ειδική αγορήτρια της Νέας Αριστεράς και υπογράμμισε ότι «έχουμε μεγάλη υποστελέχωση των προξενικών αρχών ανά την υφήλιο» και το πρόβλημα είναι σοβαρό, «γιατί η υποστελέχωση δεν αφορά μόνο προξενεία σε απομακρυσμένες περιοχές, αλλά και προξενεία σε περιοχές που είναι στο κέντρο των πόλεων». Έχουμε υποψία ότι η υποστελέχωση προξενικών αρχών, σε μακρινές περιοχές, χρησιμοποιείται μερικές φορές για να μην δίνονται βίζες, ακόμη και σε ανθρώπους που θέλουν να κάνουν μεταπτυχιακά στην Ελλάδα. Η βουλευτής ανέφερε επίσης, ότι έχει υποβαθμιστεί ο τομέας ευρωπαϊκών υποθέσεων, αφού δεν υπάρχει διακριτό χαρτοφυλάκιο στο υπουργείο Εξωτερικών.
Το νομοσχέδιο δεν εισφέρει τις αναγκαίες τομές και μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ελληνικής διπλωματίας και δεν ασχολείται με τα μεγάλα θέματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία και που συχνά αποσιωπώνται γιατί εντάσσονται στην μυστική διπλωματία, είπε ο ειδικός αγορητής της Ελληνικής Λύσης Βασίλης Βιλιάρδος. Ο ειδικός αγορητής της Ελληνικής Λύσης άφησε αιχμές ότι στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται διατάξεις στη λογική του «πελατειακού κράτους» και ρυθμίσεις που εισάγουν αδιαφανή κριτήρια.
Ο ειδικός αγορητής της Νίκης Τάσος Οικονομόπουλος, αναφέρθηκε στην «ιδιαίτερη περίπτωση» του άρθρου του νομοσχεδίου που αναφέρεται στους αποχαρακτηρισμούς αρχείων για τα οποία έχει ζητηθεί αποδέσμευση εγγράφων για δικαστική κρίση. Παρακάμπτεται η επιστολή αποχαρακτηρισμού και το αρχείο που θα χρησιμοποιηθεί τελεί υπό αβέβαιη κατάσταση στη συνέχεια. Το πρόβλημα αφορά τόσο την ασφάλεια δικαίου όσο και τη στεγανότητα στη διαχείριση πληροφορίας του υπουργείου Εξωτερικών. Με την προηγούμενη διάταξη η αρμόδια επιτροπή έπρεπε να αποχαρακτηρίσει κάποια αρχεία ή έγγραφα και να το προτείνει στον υπουργό ώστε να αποφανθεί, είπε ο βουλευτής της Νίκης.
Ο ειδικός αγορητής της Πλεύσης Ελευθερίας Αλέξανδρος Καζαμίας, είπε ότι η ευκαιρία που έχει το νομοσχέδιο να καταστήσει τη δομή και τη λειτουργία του υπουργείου Εξωτερικών, ως περισσότερο αξιοκρατική και περισσότερο ανοικτή προς την κοινωνία, δεν επιτυγχάνεται, αντιθέτως διατηρείται η κουλτούρα του ελιτισμού που διέπει τον τρόπο λειτουργίας του υπουργείου Εξωτερικών -παραδοσιακά και διαχρονικά- και επίσης τις νοοτροπίες των κατεστημένων τρόπων λειτουργίας που έχει υπάρξει το ειδοποιό γνώρισμα αυτής της διπλωματικής παράδοσης στη χώρα.
«Είμαστε αναφανδόν υπέρ οποιασδήποτε προσπάθειας εκσυγχρονισμού του υπουργείου Εξωτερικών, όσον αφορά τη λειτουργία, τις υπηρεσίες που προσφέρει και, βεβαίως, την οργάνωσή του. Από εκεί και πέρα, σε πρώτη ανάγνωση, δεν διαπιστώσαμε ότι το παρόν νομοσχέδιο εμπεριέχει κάποια τομή», είπε ο ειδικός αγορητής των «Σπαρτιατών» Αλέξανδρος Ζερβέας, που επιφυλάχθηκε να δηλώσει τη θέση του κόμματος του μετά την ακρόαση φορέων.
